Η Κινέζικη Διαπραγμάτευση του Μακιαβέλι

Διχάζομαι. Αυτοαναιρούμαι. Αντιφάσκω. Διαμελίζομαι...

Αν ήτανε σκοπός αυτής της κυβέρνησης να μας εισάγει στη βάσανο της κριτικής ανάλυσης, προκειμένου να μας ξαναβάλει στο μονοπάτι της πολιτικής σκέψης και να μας κάνει και πάλι σκεπτόμενους κι ενεργούς πολίτες, της βγάζω ταπεινά το καπέλο, αν κι εκ πεποιθήσεως ασκεπής κι ακομβίωτος. Άμα πάλι είναι ο στόχος της να μας μπερδέψει, αν τακτική της είναι η παλιά φανταρική ρήση "ασκήσεις πανικού και πυκνής ομίχλης", τότε και πάλι ομολογουμένως τα κατάφερε περίφημα. Ο Σουν Τσου έγραφε πως η νίκη στον πόλεμο στηρίζεται σημαντικά στην τέχνη της εξαπάτησης. Ποιον όμως θέλει να εξαπατήσει ο στρατηγός; Για ποιου λογαριασμό πολεμά ο στρατός του; Δεν είμαι μονάχα εγώ που 'χω σαστίσει. Η τυρβώδης χλαπαταγή, γαρνιρισμένη από νότες αμήχανης σιωπής, που με πιάνει απ' το λαιμό, κάθε που κοιτώ απ' το παράθυρό μου στη δημόσια σφαίρα, είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων διαφορετικών αναλύσεων που αλληλοαναιρούνται, αφήνοντας στο νου μια νοτερή οσμή, σάμπως λιμανίσιο πούσι.

Στο διαδίκτυο - κυρίαρχο πια ΜΜΕ και προνομιακό πεδίο του αντιμνημονιακού μπλοκ- έχουμε γίνει κουλουβάχατα. Ένα κείμενο δύο μόλις σελίδων, γίνεται αντικείμενο τόσο εξωνυχιστικών αναλύσεων, λέξη προς λέξη, που σε κάνει να θαυμάζεις την λακωνική περιεκτικότητα και μαζί τη φευγαλαία απροσδιοριστία της διπλωματικής γλώσσας. Πώς χωράνε τόσα κρυφά νοήματα και τόσο ποικίλες ερμηνείες, μέσα σε τόσο λίγα λόγια, είναι ν' απορείς. Το κυρίαρχο συναίσθημα, συνισταμένη των πρώτων αντιδράσεων, είναι μια γενική αμφιθυμία και μακάριοι όσοι έχουν από τώρα καταλήξει σε συμπεράσματα. Είμαστε πολύ περισσότεροι όμως, εκείνοι που δεν μας έκατσε τούτο το αντιληπτικό τζακπότ κι έχουμε μείνει να ξύνουμε την κούτρα μας, σαν τον Λιγνό του κλασσικού κωμικού δίδυμου, θαρρείς και τ' ακούμε στα... Κινέζικα. Τελικά πρόκειται για μια τιμητική ήττα ή για πύρρειο νίκη; Μήπως για ισοπαλία, ίσως γι' ανακωχή; Σ' αυτόν τον τίτλο θα μπορούσε να συνοψιστεί δημοσιογραφικά η περιρρέουσα αντιγνωμία, χωρίς φυσικά να λείπουν όσοι υπερθεματίζουν σε πανωλεθρίες και θριάμβους, όπως ποτέ δεν λείπει κι η τυφλότητα της οπαδικής ιδιοσυγκρασίας.

Πώς να κρίνει κανείς και με ποια κριτήρια; Σε ποια ακριβώς κατάσταση βρισκόμασταν την ώρα που δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα για τούτο τον αγωνιώδη αγώνα, τα αντικειμενικά δεδομένα των περιστάσεων τα έχει κανείς συνυπολογίσει; Τη συνολική λαϊκή βούληση, πέρα απ' το ατομικό θέλημα του εκάστοτε κρίνοντος, την έχουμε λάβει υπόψιν; Όσο κι αν στέκομαι ενάντιος στο ζουρλομανδύα του Ευρώ και στη Σιδηρά Παρθένα της Ευρωκρατορίας, πώς θα μπορούσα να κάνω ότι δεν βλέπω την ανακούφιση του κοσμάκη το πρωί στη λαϊκή (γνωστός λαϊκιστής γαρ), που δεν "χρεωκοπήσαμε" και δεν βγήκαμε απ' το Ευρώ; Το κατά πόσον ήταν έτοιμος ο ελληνικός πληθυσμός για μια κατά μέτωπο σύγκρουση, δεν θα έπρεπε να συμπεριληφθεί στην εξίσωση;

Είναι κι η ρήξη ένα όπλο, που δεν μπορεί κανείς ν' αποκλείσει τη χρήση του, όταν πηγαίνει σε μια τέτοια μάχη διαπραγμάτευσης. Τούτο άλλωστε το δήλωσε εξ αρχής κι ο ίδιος ο Βαρουφάκης. Ήταν όμως τώρα η κατάλληλη στιγμή για να το χρησιμοποιήσει κανείς; Ήμασταν εκ των έσω έτοιμοι για κάτι τέτοιο; Δεν το νομίζω για πολλούς και διάφορους λόγους. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η κυβέρνηση δεν ελέγχει σχεδόν καθόλου τον κρατικό μηχανισμό και δεν έχει κανένα στήριγμα στα συμβατικά ΜΜΕ, που δυστυχώς ακόμα διαμορφώνουν την αντίληψη μεγάλου μέρους του ελληνικού πληθυσμού, όπως και το γεγονός ότι η παραγωγική βάση της χώρας είναι πλήρως αποσαθρωμένη μέχρι διάλυσης. Πολύ περισσότερο δεν θα πρέπει να λησμονάμε ότι το προηγούμενο καθεστώς is still alive and kicking όπως θα το έθετε και ο υπερατλαντικός μπάρμπας. Ήταν άραγε κατάλληλη ώρα να τους επιβεβαιώσει κανείς και να τους δώσει και πάλι φωνή και ύπαρξη; Προσωπικά θα επέλεγα τη σύγκρουση στην παρούσα φάση, μόνο ως έσχατη λύση. Ο μεγάλος Κινέζος στρατηγός έλεγε πως αν χρειάζεται να συγκρουστείς, φρόντισε να το κάνεις με τους δικούς σου όρους. Μια σύγκρουση σήμερα θα γινόταν αναντίρρητα με τους όρους των Γερμανών και τούτη η παράμετρος δεν είναι καθόλου αμελητέα.

Ξεκινήσαμε τη διαπραγμάτευση όντας στην χειρότερη δυνατή διαπραγματευτική θέση, μια χώρα διπλωματικά υποβαθμισμένη, κακόφημη στη διεθνή κοινή γνώμη, με χαμένο κάθε ηθικό πλεονέκτημα, μια αποικία χρέους του κλώτσου και του μπάτσου. Ήτανε δύσκολο ακόμα και να μας πάρουνε στα σοβαρά. Ο Σουν Τσου συμβουλεύει: Αν θέλεις να κερδίσεις, πρέπει πρώτα να επιτεθείς στο πνεύμα του αντιπάλου, δηλαδή με άλλα λόγια να πάρεις το πάνω χέρι από πνευματικής και ηθικής απόψεως. Αναμφίβολα η τακτική της κυβέρνησης υπήρξε ιδιαίτερα αποδοτική σ' αυτόν τον τομέα. Δείξε δύναμη εκεί που έχεις αδυναμία, δείξε αδυναμία εκεί που έχεις δύναμη, επιμένει ο Κινέζος. Η ομάδα διαπραγμάτευσης έδειξε περισσότερη δύναμη απ' όση στην πραγματικότητα είχε και κατάφερε ν' ανακτήσει το χαμενο ηθικό πλεονέκτημα, καθιστώντας την ευρωπαϊκή και παγκόσμια κοινή γνώμη ως "τρίτο παίκτη", σ' αυτό το μάθημα για προχωρημένους της θεωρίας των παιγνίων. Πρόκειται για ένα σημαντικό κεφάλαιο, που θα παίξει πιθανώς καταλυτικό ρόλο στη συνέχεια. Άρα μας συμφέρει να υπάρξει συνέχεια. Η συμφωνία που κακήν κακώς και με μύριες υποχωρήσεις καταφέραμε να πετύχουμε, περισσότερο ενισχύει τη θέση μας σε τούτο το πεδίο, το δίχως άλλο. Όσο για την αδυναμία, είναι αλήθεια ότι έχουμε ήδη επιδείξει κάμποση, στο σημείο όπου έχουμε την πραγματική δύναμη, στην απειλή της αποχώρησης απ' το Ευρώ. Αν ο Γερμανός μας υποτιμήσει εξ αυτού, τότε απλά θα φάει τα μούτρα του. Όμως είναι σημαντικό να πάει αυτός ως εκεί κι όχι να το επιδιώξουμε εμείς.

Η κυβέρνηση των ολετήρων, σίγουρη για την ήττα της, φρόντισε να δημιουργήσει ασφυκτικά πλαίσια για τους επόμενους, βυσσοδομώντας στο κυνικό σχέδιο της αριστερής παρένθεσης. Ίσως να έχουν αποδείξει πως είναι ανίκανοι σε όλα τους, όμως στην ανωμαλία και στα σκοτεινά παιχνίδια εξουσίας, είναι μανούλες καημένες και μαστόροι μυριόπειροι. Θα ήταν σοφό να μην τους πάρει κανείς στα σοβαρά, ενώ ήδη γνωρίζει το απελπισμένο τους παιχνίδι; Θα ήταν έξυπνο να τους δώσει μια έστω ευκαιρία να το παίξουν; Σίγουρα όχι, όμως από την άλλη πλευρά η επιλογή Πάκη κρίνεται εξίσου ασύνετη, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Κανείς δεν ανοίγει εξωτερικό μέτωπο εναντίον υπερδυνάμεων, όταν δεν έχει ξεκαθαρίσει το εσωτερικό του, αυτό θα μπορούσε να το μαρτυρήσει ακόμα... κι ο θείος Αδόλφος. Με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε, αυτήν την τόσο αμφιλεγόμενη, το απελθόν πολιτικό σύστημα δέχτηκε έναν πολύ ηχηρό φούσκο, που αμφιβάλλω αν θα καταφέρει ποτέ να τον ξεπεράσει. Η θέση στην οποία βρίσκονται τούτη την ώρα, καθιστά πολύ ευκολότερο το εργο της κάθαρσης, αφού δεν έχουν πλέον το παραμικρό ηθικό έρεισμα στη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας. Αν λοιπόν (και τονίζω αυτό το μεγάλο "αν" με κάθε πρόσφορο τρόπο) η κυβέρνηση Τσίπρα έχει πράγματι την πολιτική βούληση να συγκρουστεί με το σύστημα της διαπλοκής, ο δρόμος είναι ανοικτός και τα σκυλιά σχεδόν δεμένα. Δεν θα πρέπει τάχα αυτό να λογιστεί μέσα στα κέρδη της δυσκατάποτης συμφωνίας;

Σε τελική ανάλυση, αν ο Σαμαράς είχε την ελάχιστη αξιοπρέπεια ν' αφήσει το παλιό πρόγραμμα εν ισχύ για έξι μήνες αντί για δύο, το ίδιο τετράμηνο θα το τρέχαμε υπό τη σκιά του μνημονίου, χωρίς κανείς να διαμαρτύρεται, το σκέφτηκε κανείς αυτό το παράδοξο; Μήπως τελικώς ερίζουμε περί όνου σκιάς;

Οι ολετήρες φρόντισαν η Ελλάδα να δώσει τη μάχη μονάχη, δίχως κανέναν σύμμαχο (κάποιοι λένε πως ο ΣΥΡΙΖΑ βιάστηκε να προκαλέσει εκλογές κι ίσως έχουν ένα δίκιο). Δεν ήταν κέρδος χρόνου ότι φτάνουμε το παιχνίδι κοντά στην εκλογική μάχη της Ισπανίας και δευτερευόντως της Πορτογαλίας; Εδώ θα βρούμε κι ένα αφανές αρνητικό της συμφωνίας. Οι τέσσερις μήνες είναι πολύ λίγοι. Θα δώσουμε και την επόμενη μάχη ανάδελφοι. Από την άλλη πλευρά, η παρούσα συμφωνία δίνει ένα σημαντικό χτύπημα στους "σαμαρικούς" Ραχόι και Κοέλιο (που όταν θέλει κάτι πολύ, συνωμοτεί με όλο το σύμπαν εναντίον μας) και μια εξίσου σημαντική βοήθεια στους Ποντέμος που έρχονται από πίσω τρένο. Θα πρέπει θαρρώ να προσμετρηθεί κι αυτό στα πολιτικά κέρδη της συμφωνίας.

Όμως οι πλευρές του θέματος δεν παύουν συνεχώς ν' αναδύονται, με τρόπο σχεδόν καλειδοσκοπικό, όσο το μελετά κανείς. Η αντίθετη θεώρηση κρίνει αρνητικά τη συμφωνία, με ενστάσεις που εν πολλοίς είναι βάσιμες. Υποχρεωθήκαμε να αναγνωρίσουμε τη νομιμότητα του χρέους κι αυτό είναι προβληματικό. Θέλω να πιστεύω εντούτοις ότι σε καμμία περίπτωση δεν είναι μη αναστρέψιμο. Ένας λογιστικός έλεγχος για παράδειγμα, όπως και μια καλή δικαστική διερεύνηση των τεράστιων ποσών που κλάπηκαν απ' το σάπιο πολιτικό κατεστημένο, θα μας δώσει στο μέλλον επαρκείς δικαιολογίες ώστε ν' αλλάξουμε τη στάση μας, εφόσον τούτο κριθεί σκόπιμο. Εδώ και πάλι ορθώνεται ωστόσο ένα μεγάλο "αν". Αν η κυβέρνηση τολμήσει να διερευνήσει δικαστικά το παρελθόν. Επίσης αναγκαστήκαμε να υποχωρήσουμε σχεδόν απ' τις μισές κόκκινες γραμμές μας, για να βάλουμε τη Γερμανία να κάνει μισό βήμα πίσω. Κάποιοι λένε πως στην ουσία η Γερμανία δεν έκανε κανένα βήμα πίσω. Δεν έχει σημασία. Το σημαντικό είναι πως η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ΠΙΣΤΕΥΕΙ πως κάτι τέτοιο συνέβη κι αυτό θα κεφαλαιοποιηθεί στο μέλλον. Αν το δει κάποιος πραγματιστικά, φύλαγε τις κόκκινες γραμμές σου, να έχεις τις μισές. Εντάξει, πριν δεν είχαμε απολύτως τίποτα. Το μεγαλύτερο κατά τη δική μου γνώμη κέρδος που αποκομίσαμε απ' αυτή τη μάχη, παρά τις βαριές απώλεις, ήταν ότι κατακτήσαμε μια ισότιμη θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ στο παρελθόν είχαμε κείνη της βρεγμένης γάτας, που αγωνιά αν η σανίδα θα 'ναι εξίσου βρεγμένη ή στεγνή, εφόσον ευαρεστηθούν οι αφεντάδες. Όπως έλεγε ο Μακιαβέλι, μια αλλαγή αφήνει την πόρτα ανοιχτή για να μπούνε κι άλλες. Όσο μικρό κι αν είναι το πρώτο άνοιγμα, είναι κρίσιμης σημασίας.

Κοντολογίς η συμφωνία μπορεί να κριθεί θετικά, μονάχα υπό το πρίσμα ότι μας δίνει σημαντικά πλεονεκτήματα για το μέλλον, με την προϋπόθεση φυσικά ότι υπάρχει η πολιτική βούληση ο αγώνας να συνεχιστεί κι όχι να επαναπαυτούμε σ' αυτό το αμφίσημο επίτευγμα. Κανείς δεν μπορεί, σε τελική ανάλυση, να κατηγορήσει έναν στρατηγό, επειδή στην πρώτη αψιμαχία δεν χρησιμοποίησε όλα τα βαρέα όπλα του. Ένας στρατηγός όμως που διαθέτει τα όπλα, διαθέτει και την εντολή κι επιλέγει να μην τα χρησιμοποιήσει σε καμμία μάχη, κατηγορείται βάσιμα για εσχάτη προδοσία. Εδώ νομίζω πως έγκειται η πραγματική αιτία της αμφιθυμίας που μας έχει περιζώσει. Το πρωταρχικό ερώτημα: Για ποιον δουλεύει ο στρατηγός και ποιανού συμφέροντα διαφεντεύει; Αυτό μένει ν' αποδειχτεί.

Έχω την πεποίθηση, όσο κι αν αφορίζω τις πεποιθήσεις, ότι η απάντηση θα δοθεί από τις κινήσεις που θα κάνει η κυβέρνηση στο εσωτερικό μέτωπο. Πάνω απ' όλα όμως, όπως διαφαίνεται και σε άλλα σημεία του κειμένου, θα κριθεί από την πολιτική βούληση για σύγκρουση με το σάπιο πολιτικό κατεστημένο, με τη διαπλοκή και την κλεπτολιγαρχία. Εάν αυτή η σύγκρουση δεν προχωρήσει σε βάθος, τότε η αφομοίωση θα είναι ταχύτατη κι έπειτα θα είμαστε πια βέβαιοι σε ποιανού το πλάι πολεμά ο στρατηγός.

Δυστυχώς, δυστυχέστατα θα έλεγα, τα σημάδια που δίνει η κυβέρνηση στην πρώτη φάση, δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Όπως προαναφέραμε, ο κρατικός μηχανισμός δεν ελέγχεται ακόμα από την κυβέρνηση. Ποιες ήταν λοιπόν οι πρώτες τοποθετήσεις σε κομβικές θέσεις; Έχουμε την Κατσέλη και τον Χριστοδουλάκη στις διοικήσεις συστημικών τραπεζών, πάνω απ' όλα βάλαμε προϊστάμενο στην ΕΥΠ τον παπανδρεϊστή Ρουμπάτη και σαν να μην έφτανε αυτό, βάλαμε και στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα τον Πάκη, παλαίμαχο του κομματικού κράτους και ομότιμο καθηγητή της ρουσφετολογίας. Αλήθεια, ποιος ήταν ο λόγος ν' αναστήσουν τον παρηκμασμένο καραμανλισμό των ανόρεχτων Κωστάκηδων; Είδαμε την Παναρίτη σύμβουλο του διαπραγματευτή Βαρουφάκη, μόνο στον Χριστοφοράκο δεν δώσαμε κανένα νευραλγικό πόστο. Βάλε στον υπολογισμό και τον Στουρνάρα που δεν μπορεί να παυτεί απ' την ΤτΕ, βάλε και τον Αβραμόπουλο στην κομισιόν, που τον θέλει ο φίλος μας ο (αρχιδιαπλεκόμενος) Γιούνκερ, έρχεται και δένει το γλυκό. Ή μάλλον το πικρό. Αλήθεια, τι σηματοδοτούν αυτές οι αλλεπάλληλες τοποθετήσεις ανθρώπων του σάπιου κατεστημένου σε θέσεις κλειδιά; Είναι άραγε παράξενο, εξ αυτών ν' αμφισβητεί κάποιος συνολικά τις προθέσεις της κυβέρνησης; Είναι κακόπιστος όποιος δεν τους εμπιστεύεται, βάσει των παραπάνω; Αν (κι αυτό είναι το έσχατο μεγάλο "αν") συνεχίσουμε έτσι, η αφομοίωση κι η ενσωμάτωση θα συμβεί τόσο γρήγορα, που η επόμενη διαπραγμάτευση θα εξελιχθεί πιθανότατα σε παρωδία.

Όταν ο Κινέζος (ήρθε κορίτσια ο στόλος γι' αυτό έχει σήμερα την τιμητική του) θέλει να σε καταραστεί, χαμογελάει ευγενικά, υποκλίνεται με σέβας και σου λέει με ύφος γλυκερό: "Είθε να ζήσετε σε ενδιαφέροντες καιρούς". Εμείς έχουμε τούτο ακριβώς το θλιβερό προνόμιο κι οι καιροί μας είναι σχεδόν συναρπαστικοί. Συνιστώ σε όλους ψυχραιμία και καθαρό νου, αφού είναι βέβαιο πως τους επόμενους μήνες θα χρειαστεί πολλές φορές ακόμα να σπαζοκεφαλιάσουμε στην ανάλυση δυσερμήνευτων γεγονότων, καθώς τούτη η διαπραγμάτευση πρόκειται να εξελιχθεί σε κινέζικο μαρτύριο. Αν μη τι άλλο, να βαρεθούμε δεν πρόκειται. Ακόμα κι από αύριο Δευτέρα, είναι πιθανόν τα πράγματα ν' αλλάξουν άρδην κι όσα γράψαμε επί τόσες μέρες, μπορεί να μην έχουν πια καμμία σημασία, καθώς η συμφωνία θα επισφραγιστεί μόνο αν οι Γερμανοί δεχτούν τα μέτρα που θα παρουσιάσει το "email Varoufakis".